‘Kruidnagel en nootmuskaat behoorden tot de peperdure specerijen; er is om gevochten, er is bloed voor vergoten, er is een complete eilandbevolking voor uitgeroeid’
Pay-Uun Hiu, geboren in Amsterdam, heeft een Chinese vader uit Medan en een Nederlandse moeder. Ze is een van de vaste schrijvers van de kookrubriek in de Volkskrant: de Volkskeuken.
Op het kruidnageleiland Ternate op de Molukken staat een tweehonderd jaar oude kruidnagelboom, Afo III. Hij is een nakomeling van de nog oudere Afo II en die stamt af van de 400 jaar oude Afo I. Deze Afo I werd door de inwoners op de dichtbegroeide helling van de Gamalamaberg geplant, uit het zicht van de Nederlanders die in de strijd om het monopolie alle kruidnagelbomen omhakten die ze zich niet konden toe-eigenen. ‘Een stille getuige’ van die tijd wordt Afo I genoemd. Maar net als in de detectiveserie Silent Witness hebben die stille getuigen heel veel te vertellen. Een paar korreltjes aarde die de weg wijzen naar de plaats delict. Een opmerkelijk vezeltje, een haar met DNA, een splinter van een bijzondere houtsoort. De stem van de niet-mensen, noemt de Indiase schrijver en Erasmusprijswinnaar 2024 Amitav Ghosh ze. Ik moest eraan denken toen ik een verhaal las in de Volkskrant van Indonesië-correspondent Noël van Bemmel. Het gaat niet goed met de kruidnagel, schreef hij na een bezoek aan Ternate. Hij sprak er boeren over teruglopende oogsten, jongeren die liever in een supermarkt of nikkelmijn werken, dorpelingen die elkaar niet meer helpen bij het oogsten van de kruidnagels.
Het lijkt niet iets om je heel erg druk over te maken. Zo’n kruidnageltje is amper anderhalve centimeter lang en weegt vrijwel niks. Net als de muskaatnoot, een knikkertje aan een boom. Zo begint ook Ghoshs boek De vloek van de nootmuskaat met een onbenullig voorval. Maar voor je het weet, sleurt hij je mee in een visie waarin kolonialisme geen verleden tijd is, maar een hedendaags planeetomspannend probleem, dat tot in de kern samenhangt met de manier waarop de mens zijn aanwezigheid op aarde opvat. En die onvermijdelijk heeft geleid tot onze huidige klimaatcrisis.
