‘Ik zie dat bepaalde dingen uit mijn jeugd niet beter zullen worden. Al kan ik daar soms nog zo naar verlangen’
Langzaam wordt het lichter is de titel van de allerlaatste voorstelling van theatermakers én vriendinnen Harriët Bergsma en Marion Gerverdinck over hun Indische afkomst en erfenis. Omdat het leven in al die jaren inderdaad lichter is geworden. Al zijn ook de pijnlijke herinneringen uit het verleden nog niet vergeten.
Aan niks is te merken dat Marion Gerverdinck (1950) en Harriët Bergsma (1961) net hun voorstelling Langzaam wordt het lichter over hun Indische erfenis en geschiedenis hebben gespeeld. Ze praten erna tijdens dit interview net zo levendig, gepassioneerd en gedreven verder over hun wortels in ‘De Oost.’ Het was een bijzonder optreden: na dertig jaar samen op het toneel is Langzaam wordt het lichter hun laatste voorstelling over de herinneringen, verrassingen, pijnlijkheden en cadeautjes uit hun Indische geschiedenis. Omdat het leven gevoelsmatig in de loop der jaren inderdaad lichter is geworden: ‘‘Er is steeds meer bekend geworden over het Indische verleden. Je kunt er nu beter over praten. Daardoor wordt het voor de meeste mensen dragelijker en kunnen trauma’s worden verwerkt.’’ Ook in hun persoonlijke leven: ‘‘Sommige dingen worden niet beter.’’ Maar dan zijn er altijd mensen met wie ze het erover kunnen hebben. Met elkaar bijvoorbeeld.
Aan Indië zelf hebben ze als kind geen herinneringen. Marion is er wel geboren, maar kwam met haar ouders, broers en zus in 1950 naar Nederland: ze was toen 12 dagen oud. Harriët is in Nederland geboren. Maar Indië zit wel in hun bloed, hun hart en in hun familie. Zo is Marions oma van vaderskant een afstammeling van overgrootvader Willem Barentsz en (een van) zijn Chinese vrouw(en)’, en heeft haar vader als KNIL-militair vijf jaar ‘moeten strijden tijdens de Bersiap’.
Harriëts Madoerese overgrootmoeder Warti was getrouwd met een Nederlandse plantagehouder. Haar moeder zat in de oorlog in een Jappenkamp en kwam in 1950 naar Nederland. Daar leerde ze Harriëts vader kennen. Een Nederlander uit een zwaar gereformeerd gezin, maar wel eentje die zich bij de familie van zijn vrouw ‘onderdompelde’ in de Indische sfeer. Bij Harriëts oma was het elk weekend een zoete Indische inval: met onder meer haar broers, haar kinderen en kleinkinderen: ‘‘Er waren altijd veel mensen en veel eten. Ik was dan in de keuken met mijn oma. Bij ons thuis was ook iedereen altijd welkom en ze konden allemaal mee eten.’’
Het was dan ook Harriët die het Indische in Marion herkende. ‘‘Ik was daar niet zo mee bezig,’’ zegt Marion. ‘‘Ik zag allerlei Indische spulletjes bij haar thuis. Dat verklapte haar Indische achtergrond,’’ aldus Harriët. Zelf had Marion dat nooit zo gezien: “Ik zag het gewoon als spullen van mijn oma.’’
Ze besloten samen een theaterstuk te maken. Het werd een stuk met als uitgangspunt hun Indische wortels en Indische identiteit. ‘‘Ik wilde iets doen met mijn Indisch zijn,’’ zegt Harriët. Best, vond Marion, al voelde zij zichzelf niet zo Indisch. Maar: ‘‘Ik wilde mijn schrijfkunst uitproberen en ik voelde dat ik genoeg te vertellen had.’’ Het bleek een gouden beslissing. Hun gedeelde Indische afkomst leverde materiaal voor niet één, maar uiteindelijk vier succesvolle voorstellingen. Langzaam wordt het lichter is de laatste van de reeks. Want gevoelsmatig zijn de donkere kantjes uit het Indische verleden inderdaad lichter geworden. Doordat er steeds meer bekend is over die gezamenlijke geschiedenis én doordat persoonlijke trauma’s beter verwerkt zijn.
