Elke etnische groepering had in de kolonie zijn eigen specifieke batikkerijen, met een eigen stijl en patronen, motieven, symboliek dit type sarong te vervaardigen. Dit gold zowel voor de duurdere variant in batik tulis, volledig met de hand in was getekend, alsook voor de veel goedkopere exemplaren in batik kombinasi. Bij deze variant, zoals het hierboven afgebeelde exemplaar, werden de huisjes en fi guren in batik cap, met koperen stempels (caps/tjaps) gebatikt. Zo konden de vrouwen in de kazerne allemaal dit type sarong dragen, de kostbare voor de vrouwen van hooggeplaatste militairen, de goedkopere variant voor de lagere rangen.
Art Nouveau in Nederlands-Indië
Rond 1900 waren er wel een honderdtal Indo-Europese batikkerijen verspreidt over Java, dus opgericht door Indo-Europese (Indische) vrouwen. De beroemdste batikkerijen waren van Eliza van Zuylen-Niessen en Lien Metzelaar-de Stoop in Pekalongan, maar er zijn ook gesigneerde sarongs bekend van de gezusters Toorop en Coenraad, mejuff rouw Wollweber, mevrouw De Witt, Meijer-van den Berg, De Rooze, Fisfer, Baumgarten-Leraschi en vele anderen.
De gebatikte sarongs (tot koker gestikte rokken) en kain panjang (wikkelrokken) uit deze batikkerijen beantwoordden aan de verfi jnde smaak van de bevoorrechte Europese en Indo-Europese vrouw in de kolonie. Vrouwen die met hun kleding hun ‘Europeesche status’ wilden benadrukken én hun westerse smaak. De motieven waren vaak beïnvloed door de populaire Art Nouveau stijl die vanaf circa 1890 de mode bepaalde. Vanuit Parijs en Brussel kwam deze stijl ook in de Nederlandse kolonie terecht. Voornamelijk via modetijdschriften, maar ook via reclame-advertenties en posters, boekomslagen, tegeltableaus, verpakkingsmateriaal voor eau de cologne, luxe zeep en gezichtspoeder. De Art Nouveau was alomtegenwoordig en de gestileerde bloemranken waren overal terug te vinden in Nederlands-Indië.
Ontwerpen voor sarongs
Het volgende doek is afkomstig uit het atelier van de Indische Lien Metzelaar-de Stoop. Deze beroemde batikonderneemster begon haar batikkerij in Pekalongan in 1880, na het overlijden van haar echtgenoot, de gouvernementsambtenaar H.C. Metzelaar. Met een klein weduwepensioen en vier kinderen was het voor deze Indische vrouw noodzakelijk om extra inkomsten te vinden. Eerst begon zij met de verhuur van kamers in haar huis aan de Heerenstraat. Daarnaast verzorgde ze bloemarrangementen voor feestelijke partijen, zoals trouwerijen, verlovingen en verjaardagen. Vervolgens begon zij ontwerpen te maken voor sarongs en uiteindelijk opende zij haar eigen batikkerij.
LEES VERDER IN DE NIEUWE EDITIE VAN INDAH*
